انفجار معدن معدنجوی طبس که به جان باختن ۵۳ نفر و مصدوم شدن شماری دیگر انجامید، مرگبارترین حادثه معدن در ایران طی دو دهه اخیر بود. با گذشت ۵۰ روز از این رخداد، مجروحان همچنان با مشکلات متعددی از جمله سردرد، گیجی، بی‌اشتهایی، تنگی نفس و بی‌حسی در دست و پا مواجه هستند.
وضعیت حقوق و قراردادهای معدنچیان مانند بسیاری از کارگران در اصناف دیگر ناعادلانه توصیف می‌شود.
داده‌های مرکز آمار ایران مربوط به شاغلان بخش معدن در سال ۱۴۰۱ نشان می‌دهد در معادن در حال بهره‌برداری ایران، در مجموع دست‌کم ۱۳۴ هزار و ۳۵۸ نفر فعالیت می‌کنند؛ هر چند فعالان کارگری بر این باورند که آمار دقیقی از کارگران شاغل در معدن‌ها به دلیل نداشتن قرارداد و فصلی بودن برخی معادن، وجود ندارد.
به گفته فعالان کارگری، شرایط کارگران معدن با توجه به سختی کار و مشکلات جسمی ناشی از این کار، سال‌هاست بدون تغییر مانده و با بی‌توجهی کارفرما و حکومت ادامه یافته است.
بیشتر بخوانید: از ۲ هزار کارگر معدن طبس، ۷۰۰ نفر استعفا کرده‌اند
حقوق از ۹ تا ۱۵ میلیون تومان
یک فعال کارگری با اشاره به این که کارگران به تناسب فعالیت و سختی کار حقوق نمی‌گیرند، به ایران‌اینترنشنال گفت: «کارگری داریم با ۲۰ سال سابقه که حقوقش ۱۵ میلیون تومان است. آیا این حقوق کفاف زندگی او و خانواده را می‌دهد؟ پاسخ مشخص است. خیر.»
معدن یورت یکی از معادن استان گلستان است که ۴۳ کارگر و مهندس در سال ۹۶ در این معدن جان باختند.
یکی از کارگران این معدن می‌گوید یکی از اقوامش را در همین حادثه از دست داد.
به گفته این کارگر، از آن زمان تا به حال فکری به حال حقوق و بیمه کارگران این معدن نشده است: «تازه‌واردها هفت تا ۹ میلیون حقوق می‌گیرند و مثلا کارگران قدیمی‌تر ممکن است تا ۱۶ میلیون حقوق و مزایا بگیرند اما این حقوق کفاف زندگی را نمی‌دهد.»
این کارگر می‌گوید که در روستا زندگی می‌کند و قاعدتا هزینه‌ها پایین‌تر از شهر است اما همچنان این حقوق باعث شده که او به مغازه‌داران محل مقروض باشد.
ایمنی، از حرف تا عمل
هر کارگر در معدن باید دست‌کم لباس محافظ، دست‌کش، کفش، کلاه، محافظ چشم و گوش و ماسک تنفسی در اختیار داشته باشد.
در هر تونلی باید سنسور گاز نصب شده باشد و دستگاه خود ایمن برای کارگران مشغول به کار، جای‌گذاری شده باشد. اما آنچه از کارگران دیده و شنیده می‌شود، حکایت دیگری است.
یکی از کارگران معدن در کلات می‌گوید لباس ایمنی و ماسک شوخی است: «من تمام این سال‌ها تنها کلاه ایمنی داشتم؛ آن هم خدا پدر بازرس را بیامرزد که کارفرما را به دلیل نبود کلاه ایمنی کافی جریمه کرد.»
یکی دیگر از کارگران معدن می‌گوید: «باید همه کسانی که دم از ایمن بودن معادن می‌زنند، یک بار همراه یکی از ما کارگران به داخل معدن بیایند و در عمق ۳۰۰ تا ۴۰۰ متری در تاریکی کار کنند تا بفهمند ایمنی کجاست.»
یک فعال کارگری با تاکید بر این که ایمنی تنها در قوانین گنجانده شده است و عملا اجرا نمی‌شود، می‌گوید که کارگران معدن، بی‌تعارف روزانه با خطر مرگ مواجه هستند: «خفگی، سوختگی و زیر آوار ماندن صدها متر زیر زمین و در تاریکی، مشکل شنوایی و تنفسی و مواردی از این دست، دیگر مشکلات کارگران هستند.»
یک فعال کارگری در یکی از شهرهای غربی ایران می‌گوید کارگران معدن به دلیل شرایط‌شان باید هر شش ماه یک بار تحت نظر پزشک قرار بگیرند و شنوایی، بینایی و سیستم تنفسی آن‌ها چک شود اما بسیاری از کارگران عملا از پس هزینه‌ها برنمی‌آیند و چکاپ را انجام نمی‌دهند.
یکی از این کارگران می‌گوید هزینه تمامی آزمایش‌هایی که پزشک سه ماه پیش برایش نوشته است، بیش از حقوق ۱۵ میلیون تومانی او شده است: «دکتر گفته خلط سیاه، ناشی از کار در معدن بدون ماسک تنفسی است و ممکن است اگر پیگیری نشود، به سرطان مبتلا شوم.»
با وجود این وضعیت، این کارگر توان مالی تامین هزینه مورد نیاز برای آزمایش‌ها را ندارد.
یکی دیگر از کارگران معدن با اشاره به مشکلات بهداشتی کارگاه، به ایران‌اینترنشنال می‌گوید کارگران در این معدن هر روز پس از کار در محیط کارگاه دوش می‌گیرند اما «از حدود یک سال پیش کارفرما اعلام کرد شامپو و برخی شوینده‌های مورد نیاز ما گران شده و عملا در حمام کارگاه، برای شست‌وشو فقط آب داریم.»
کارگری با اشاره به مشکلات شنوایی که برای او پیش آمده است، می‌گوید: «یک سال است شنوایی گوش سمت راستم به‌شدت کم شده و پزشک گفته دلیل آن صدای بلند و فعالیت بدون محافظ گوش است.»
درخواست برای تهیه محافظ گوش و تنفس برای کارگران در این معدن در یکی از مناطق مرکزی تهران از سوی کارفرما رد شده است.
فعالان کارگری بر این باورند که با توجه به نگاه امنیتی جمهوری اسلامی به همه مسائل، بحث کارگران معدن هم در زمره مباحث امنیتی گنجانده شده است و به همین دلیل، هر اعتراض یا انتقادی از سوی کارگران، با توبیخ و اخراج مواجه می‌شود.
وضعیت ایمنی کارگران معدن ایران، چین و بریتانیا
بحث ایمنی معادن در کشورهای غربی مانند استرالیا و بریتانیا بسیار جدی پیگیری می‌شود.
بریتانیا از جمله کشورهایی است که از تجهیزات ایمنی پیشرفته و فن‌آوری نظارتی مثل سیستم هشدار، تهویه مناسب و تجهیزات نجات بهره‌مند است.
کارگران در صورت بروز هر مشکلی، در سریع‌ترین زمان متوجه می‌شوند و اقدامات لازم را انجام می‌دهند.
برای کارگران و کارفرمایان، به صورت مستمر دوره آموزش ایمنی برگزار می‌شود و همین مساله باعث کاهش حوادث شده است.
وضعیت چین اما همانند ایران، بسیار نگران‌کننده است.
نبود ایمنی کافی، معادن کوچک و غیرقانونی و نبود نظارت کافی، از جمله دلایل وقوع حوادث معدن در چین و مرگ کارگران است.
هر چند مقامات چین تاکید دارند آمار مرگ و میر و حوادث معدن در این کشور در سال‌های اخیر نسبت به دو دهه پیش به مراتب کمتر شده اما این کشور همچنان یکی از بالاترین آمار مرگ و میر کارگران را به خود اختصاص داده است.
در ایران هم وضعیت مشابهی وجود دارد و به گفته فعالان کارگری، آمار برخی حوادث معدن به ویژه اگر معادن کوچک باشند، چندان راهی به رسانه‌‌ها نمی‌یابند.
حکومت ایران بر خلاف شعار دفاع از قشر کم‌درآمد، عملا با کارفرمایانی که قوانین را زیر پا می‌گذارند همراه شده و معدنچیان بدون حامی، به دلیل غم نان و برای تامین معیشت، وارد تونل‌های مرگ می‌شوند.