با گذشت دو روز از کشته شدن اسماعیل هنیه در بامداد روز دهم مرداد ۱۴۰۳، هنوز شیوه مرگ او به طور قطعی و رسمی اعلام نشده است. شاهدان عینی و بیانیه‌های رسمی می‌گویند موشک بوده اما نیویورک تایمز از قول منابع آگاه گزارش کرد بمب‌گذاری انجام شده است. این دو شیوه چه پیام و پیامدهایی دارند؟
صبح روز چهارشنبه خبر مرگ اسماعیل هنیه، رییس دفتر سیاسی حماس و مهمان مراسم تحلیف ریاست جمهوری اسلامی منتشر شد.
متن بیانیه فوری سپاه پاسداران درباره کشته شدن هنیه این بود: «شهید هنیه که برای مراسم تحلیف رییس‌جمهور به ایران آماده بود و در یکی از اقامتگاه‌های ویژه جانبازان در شمال تهران مستقر بود، حوالی ساعت دو بامداد با اصابت "پرتابه‌ای از هوا" به شهادت رسید.»
بحث‌ها حول محور چگونگی این عملیات از همان زمان آغاز شد. سپاه حفاظت ولی امر، مسئول تامین امنیت مهمانان خارجی جمهوری اسلامی، بر اساس رویه معمول، باید تهدیدات شخصیت‌ها را چه در کشور مبدا و چه در ایران شناسایی کند.
برخی سوالات در این ارتباط، این‌ها بوده و هستند:
- محل اقامت هنیه، با وجود تهدیدات جدی، چطور شناسایی شده است؟
- هنیه در منطقه سعدآباد پایتخت، در بالاترین سطح امنیتی اقامت داشته است. پرتابه چطور وارد این منطقه شده است؟
- این پرتابه از داخل کشور با چیزی شبیه به ریز پرنده شلیک شده یا از خارج کشور؟
- چرا صدای انفجار را کسی نشنیده؟
نفوذی یا خط موبایل؟
پس از این حمله، گفته‌های هشتم تیر سال ۱۴۰۰ علی یونسی، وزیر اطلاعات دولت محمد خاتمی دوباره مورد توجه قرار گرفت.
او در گفت‌وگویی با سایت جماران به «اوضاع اسفناک امنیتی جمهوری اسلامی» پرداخت و گفت نفوذ اسرائیل در ایران به حدی رسیده است که حتی مسئولان جمهوری اسلامی باید نگران جان خود باشند.
یک روز پس از حمله به هنیه، روزنامه جمهوری اسلامی چاپ تهران، نوشت کشتن هنیه با «پرتاب موشک از پنجره اتاق در نقطه کاملا حفاظت‌شده، هیچ مفهومی غیر از این ندارد» که اسرائیل «در داخل خودمان عوامل نفوذی دارد».
این روزنامه در ادامه نوشت برای مصون ماندن از ترورها باید «یک پاک‌سازی ریشه‌ای در مجموعه‌های اطلاعاتی و امنیتی خودمان» انجام دهیم.
در مقابل اتهام نفوذ، عباس خامه‌یار، کارشناس شبکه تلویزیونی افق، وابسته به سپاه پاسداران، درباره شهادت هنیه گفت: «تکنولوژی امروز هم کاملا متفاوت است و آخرین خبری که داشتم قبل از اینکه به استودیو بیایم، صحبت این بود که این‌ها با خط غیر ایرانی که همراه آقای هنیه و محافظش بود و منتسب به یکی از کشورها هم بود؛ از طریق آن خط و از طریق تکنولوژی، کاملا نقطه‌یابی می‌کنند.»
موشک از آسمان یا ساختمان مجاور؟
با توجه به اطلاعیه فوری سپاه پاسداران و همچنین اظهارات خلیل الحیه، عضو ارشد حماس به نقل از شاهدانی که همراه هنیه بودند، به نظر می‌رسد حمله با موشک انجام شده است.
الحیه گفت شاهدانی که با هنیه بودند، تایید کرده‌اند یک موشک به اتاقی که او در آن بود اصابت کرده است: «مکان حادثه به واسطه انفجار موشک تخریب شده و برخی از شیشه‌ها، پنجره‌ها، درها و دیوارها آسیب دیدند.»
کانال ۱۲ تلویزیون اسرائیل هم گزارش داد حمله به محل اقامت هنیه در تهران، با استفاده از موشک پرتاب‌شده از ساختمان مجاور آن انجام شده است.
با این حال کارشناسان نظرات دیگری هم داشتند.
هم‌زمان با نیمه‌شب در تهران و حدود دو ساعت قبل از مرگ هنیه، ریچارد گلدبرگ، مشاور ارشد بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها، در شبکه ایکس نوشت : «نیروی هوایی اسرائیل امشب برد خود را نشان می‌دهد.»
او چند ساعت بعد در صبح روز چهارشنبه هم در اظهار نظر دیگری نوشت: «اگر بتوانید یک رادار در کنار یک سایت هسته‌ای بزنید، می‌توانید به خانه‌ای در تهران هم ضربه بزنید. آیت‌الله لخت است.»
سرگرد اندرو فاکس، محقق انجمن هنری جکسون و یک چترباز سابق بریتانیایی گفت که احتمال دارد این حمله با موشکی که از خارج ایران پرتاب شده، انجام شده باشد.
به گفته او، آسمان دریای خزر با توجه به فاصله اندک با تهران، گزینه مناسبی برای این عملیات است.
فاکس با اشاره به تجربیات خود با تاکید بر اینکه این نوع موشک‌ها با فن‌آوری لیزری دقیق هدایت می‌شوند، گفت: «سرباز روی زمین نشانگر لیزری را دقیقا به نقطه‌ای که می‌خواهد بزند نشانه می‌گیرد تا لیزر موشک را به نقطه برخورد هدایت کند.»
به گفته فاکس، اسرائیل موشک‌هایی دارد که از انرژی جنبشی حاصل از سرعت و وزن کلاهک برای انجام حمله استفاده می‌کند.
این توضیح روشن می‌کند که چرا در برخی حملات موشکی، افراد کمتری کشته می‌شوند و سر و صدای ناچیزی نسبت به کلاهک انفجاری تولید می‌شود.
رونن سولومون، تحلیل‌گر اطلاعاتی و امنیتی اسرائیل به نزدیکی باکو و تل‌آویو و مرز مشترک جمهوری آذربایجان با ایران اشاره کرده است.
به گفته او، احتمال استفاده از آسمان این کشور با توجه به فاصله کم و استقرار تسلیحات اسرائیلی در آنجا برای این حمله زیاد است.
نیویورک تایمز وارد می‌شود
در این بین، نیویورک تایمز در گزارشی نوشت عملیات کشتن هنیه با بمب انجام شده نه با موشک یا پرتابه.
بر اساس این گزارش، یک دستگاه انفجاری ماه‌ها پیش از سفر این رهبر ارشد حماس به تهران قاچاق شده و از حدود دو ماه پیش نیز در محلی که هنیه را در آن اسکان دادند، کار گذاشته شده بود.
این رسانه نوشت که این بمب در حالی که هنیه بعد از حضور در مراسم تحلیف مسعود پزشکیان به محل اقامت خود بازگشته بود، از راه دور منفجر شد و علاوه بر هنیه یک محافظ او را نیز کشت.
بمب یا پرتابه چه فرق دارد؟
فرزین ندیمی، تحلیل‌گر ارشد انستیتو واشینگتن و کارشناس مسایل دفاعی و امنیتی ایران و منطقه خلیج فارس، در گفتوگو با ایران‌اینترنشنال، ضمن زیر سوال بردن اعتبار گزارش نیویورک تایمز گفت: «هر چند توانایی این بمب‌گذاری از سوی اسرائیل وجود دارد اما بر اساس گزارش‌ها، هنیه تا پیش از اقامتگاه شب حادثه، در یک هتل اقامت داشته. بنابراین او محل ثابتی نداشته که بتوان از ماه‌ها قبل برای بمب‌گذاری برنامه‌ریزی کرد.»
به گفته این تحلیل‌گر ارشد، هدف قرار دادن هنیه با یک موشک همچنان قوی‌ترین فرضیه است.
با توجه به مجموعه روایت‌ها و موضع‌گیری‌های اخیر، استفاده از بمب یا موشک دو معنای جداگانه دارد: اگر اثبات شود عملیات با موشک انجام شده، اولا کل زیرساخت دفاعی جمهوری اسلامی برای حفاظت از خود زیر سوال می‌رود. مخصوصا اینکه عملیات از نظر جغرافیایی در جایی انجام شده که سیستم دفاعی و پدافندی جمهوری اسلامی نهایت توان خود را برای حفاظت از آسمانش به کار می‌برد.
منطقه‌ای که هنیه در آن کشته شده، محل اقامت بسیاری از سران جمهوری اسلامی است.
از طرفی، یکی از فرضیه‌ها استفاده از خاک یا آسمان کشورهای همسایه در این عملیات است که در این صورت، مساله باز هم پیچیده‌تر خواهد شد و پیام ناگوار مضاعفی را مخابره می‌کند.
کارشناسانی که به فرضیه انجام عملیات با موشک باور دارند، تایید می‌کنند این عملیات نیاز به مکان‌یابی داشته که طبیعتا در این بخش نقش نیروهای نفوذی هم مطرح می‌شود.
فرضیه بمب‌گذاری که نیویورک تایمز آن را مطرح کرده است، ادعای اصلا‌ح‌طلبان داخل کشور را که معتقد به نفوذ در سیستم امنیتی هستند، تقویت می‌کند.
در این فرضیه، توانمندی جمهوری اسلامی در حفاظت از آسمان و پدافندش، آن هم در منطقه‌ای مثل سعدآباد، زیر سوال نمی‌رود.