گزارشی از حضور یک زندانی در اوین با اتهام جاسوسی برای روسیه
مسعود کاظمی - چندی پیش «نیویورک تایمز» در گزارشی اعلام کرد علیرضا اکبری، رییس اسبق دفتر مطالعات دفاعی وابسته به وزارت دفاع در ایران جاسوس بریتانیا بوده و این موضوع از سوی روسیه به مقامات جمهوری اسلامی اطلاع داده شده است.
اکبری در دی ماه سال ۱۴۰۱ به اتهام جاسوسی در ایران اعدام شد.
نقش روسیه در این همکاری اطلاعاتی و امنیتی با جمهوری اسلامی بسیار مورد توجه قرار گرفت. جمهوری اسلامی در حال حاضر در بالاترین سطح همکاری نظامی و اطلاعاتی با روسیه قرار دارد.
در چهار دهه گذشته ده‌ها نفر از شهروندان، افراد دو‌تابعیتی و اتباع دیگر کشورها در ایران به اتهام جاسوسی بازداشت شدند. بسیاری از این افراد سال‌های زیادی در زندان ماندند و برخی نیز با حکم محاکم انقلاب، اعدام شدند. اغلب این افراد با اتهام جاسوسی برای آمریکا، اسرائیل و کشورهای اروپایی مواجه شدند.
در این میان اما اثری از روسیه نیست. تصور عمومی بر این است که روابط دو کشور روسیه و جمهوری اسلامی به حدی نزدیک است که نیازی به جاسوسی از یکدیگر ندارند.
در سال ۱۳۹۸ که نگارنده به علت فعالیت روزنامه‌نگاری در ایران بازداشت و حدود ۱۱ ماه را در زندان اوین سپری کرد، با فردی آشنا شد که به اتهام «جاسوسی برای روسیه و همکاری با سرویس اطلاعاتی این کشور» به شش سال حبس محکوم شده بود؛ یک شهروند اصفهانی به نام «میلاد یوسفی».
جاسوس روسیه در اوین؟
میلاد یوسفی، شهروند اهل اصفهان و متولد سال ۱۳۶۸ است که به اتهام «جاسوسی برای روسیه و همکاری با سرویس اطلاعاتی این کشور»، چهارم اردیبهشت سال ۱۳۹۷ بازداشت شد.
یوسفی دانش‌آموخته رشته هوافضای دانشگاه خواجه نصیر است که پیش از بازداشت به مدت پنج سال به عنوان جایگزین خدمت سربازی و به صورت قراردادی برای وزارت دفاع جمهوری اسلامی مشغول به کار شد. او قصد داشت پس از اتمام این مدت برای تحصیل در دوره دکتری به کشور روسیه سفر کند که به دلیل بازداشت و زندانی شدن، این امکان از او سلب شد.
یوسفی در زندان اوین برای نگارنده نقل کرد که اوایل دهه ۹۰، طرحی با عنوان «طراحی مکانیزم‌های پنوماتیکی در جدایش فیرینگ و مراحل ماهواره‌بر» در بنیاد ملی نخبگان ثبت کرده است. او مدارک مربوط به این طرح ثبت شده در بنیاد ملی نخبگان را به نشان داد.
سیستم «پنوماتیک» به سیستمی می‌گویند که از هوای فشرده استفاده می‌کند. «فیرینگ» نیز بالاترین بخش یک حامل ماهواره است که وظیفه در بر گرفتن ماهواره یا دیگر محموله‌هایی را برعهده دارد که قصد قرار گرفتن در مدار زمین را دارند.
وزارت دفاع جمهوری اسلامی این طرح را از بنیاد ملی نخبگان خارج و به عنوان طرحی ملی در وزارت‌خانه به کار گرفت و یوسفی خود مسوولیت اجرای آن را به عهده داشت.
پس از پنج سال و با پایان قرارداد همکاری، میلاد یوسفی قصد تحصیل در دوره دکتری در خارج از ایران را داشت که به علت سابقه همکاری با وزارت دفاع، موفق به پذیرش در اروپا و آمریکا نشد و از دانشگاه «لومونوسوف» روسیه موافقت‌نامه‌ای دریافت کرد اما قبل از مهاجرت تحصیلی به وسیله «حفاظت اطلاعات وزارت دفاع» بازداشت شد.
■■■
ساعت هشت صبح روز چهارم اردیبهشت سال ۱۳۹۷، ۹ مامور به خانه میلاد یوسفی در اصفهان یورش بردند و پس از تفتیش منزل، او را به دادسرای اصفهان بردند و از همان جا به تهران منتقل کردند.
یوسفی به مدت ۱۰۵ روز در بازداشتگاه حفاظت اطلاعات وزارت دفاع در سلول انفرادی و تحت بازجویی قرار گرفت و در زندان ادعا کرد که به او «در دوران بازداشت و در سلول انفرادی، بدون رضایت خودش داروهایی خورانده‌اند که باعث می‌شده از حالت طبیعی خارج شود و هذیان بگوید.»
نگارنده خود شاهد برخی رفتارهای عجیب و غیر‌طبیعی او در زندان بوده که می‌گفته تاثیر همان داروهاست.
پس از آن نیز مدتی در بازداشتگاه سازمان اطلاعات سپاه بوده و به گفته خودش، آنجا به دستگاه دروغ‌سنج هم متصل شده است.
در نهایت او در شعبه ۱۵ دادگاه انقلاب تهران به ریاست قاضی ابوالقاسم صلواتی به اتهام «جاسوسی برای روسیه و همکاری با سرویس اطلاعاتی این کشور» به شش سال حبس و دو سال ممنوعیت خروج از کشور محکوم شد که این حکم در ۱۶ تیر سال ۱۳۹۸ در شعبه ۳۶ تایید و لازم‌الاجرا شد.
یوسفی اما در دوره زندان ضمن رد این اتهام، خود را بی‌گناه می‌دانست و بارها تاکید می‌کرد که نه با مقام‌های سیاسی و نه مقام‌های اطلاعاتی کشور روسیه ارتباط نداشته و صرفا با یک استاد دوره دکتری دانشگاه «لومونوسوف» در ارتباط بوده است.
او آن زمان در پاسخ به این سوال نگارنده که چرا با چنین اتهامی مواجه شده، گفت: «طرحی که من در وزارت دفاع بر روی آن فعالیت می‌کردم طرحی بود که خودم در بنیاد ملی نخبگان ثبت کرده بودم و حتی در رابطه با آن اختراعی به ثبت رساندم، برای اخذ پذیرش دانشگاه در روسیه، بخش‌هایی از طرحم را توضیح دادم. همین باعث شد به من انگ جاسوسی بزنند.»
او توضیح داد که خودش به اطلاع مقامات وزارت دفاع رسانده که برای ادامه تحصیل قصد سفر به روسیه دارد.
میلاد یوسفی روز نهم شهریور سال ۱۴۰۱ و پس از سپری کردن چهار سال و چهار ماه از ایام حبس، با عنوان «آزادی مشروط» از زندان اوین آزاد شد. او پس از آزادی از زندان، به مدت دو سال ممنوعالخروج بود. همچنین بخشی از اموال و وسایل شخصی او به وسیله حفاظت اطلاعات وزارت دفاع توقیف شده است.
سوالات پرشمار حول یک پرونده
مقامات جمهوری اسلامی پس از دستگیری هر یک از شهروندانی که با عنوان جاسوسی برای کشورهای غربی دستگیر می‌شوند، مانور خبری بزرگی روی آن فرد و پرونده مورد نظر انجام می‌دهند. درباره میلاد یوسفی اما رویکرد آنها متفاوت بوده است. از سال ۱۳۹۷ که او با اتهام جاسوسی برای روسیه بازداشت شد، هیچ مقام رسمی و هیچ رسانه‌ای نه تنها به وجود چنین فردی اشاره نکرده بلکه اساسا موضوع پرونده‌ای با عنوان جاسوسی برای روسیه مخفی مانده است. اگر بنا بر ادعای مقامات وزارت دفاع و تایید قوه قضاییه جمهوری اسلامی، این فرد جاسوس بوده، روسیه در چه مواردی از ایران جاسوسی می‌کند؟ چند جاسوس روسیه در ایران بازداشت و زندانی شدهاند؟ در مقابل چند نفر در روسیه به اتهام جاسوسی برای ایران شناسایی شدهاند؟
البته یوسفی اتهامات وارده به خود را بی‌اساس و دلیل آن راعدم تمایل وزارت دفاع به خروجش از کشور و اعمال فشار برای ادامه همکاری او عنوان می‌کرد که اگر گفته او درست باشد، آیا یک شهروند بی‌گناه دیگر مانند زندانیان پرونده محیط زیست یا ترور «دانشمندان هسته‌ای»، قربانی پرونده‌سازی حکومت شده است؟
با استناد به حکم قوه قضاییه جمهوری اسلامی می‌توان ادعا کرد روسیه علی‌رغم نزدیکی با جمهوری اسلامی به‌خصوص در بحث‌های نظامی و هسته‌ای، در حال جاسوسی از ایران است. آیا سرویس‌های امنیتی روسیه به جمهوری اسلامی بی‌اعتماد هستند و مانند کشورهای غربی نسبت به برنامه‌های نظامی، موشکی و ماهواره‌ای ایران، شک و تردید دارند؟
اگر میلاد یوسفی واقعا جاسوس روسیه بوده باشد، واکنش مقامات روسیه به این موضوع چه بوده؟ آیا روسیه از بازداشت چنین فردی مطلع شده است؟ پشت پرده چه توافقاتی صورت گرفته تا این موضوع مسکوت بماند؟
سوال دیگر اینکه چرا رفتار جمهوری اسلامی با افرادی که آنها را جاسوسان کشورهای غربی می‌نامد، با این مورد خاص متفاوت است؟ در موارد مشابه افراد با احکام حبس طویل‌المدت و برخی با حکم اعدام مواجه می‌شوند در حالی که این متهم حکم خفیفی دریافت کرده و در نهایت پیش از پایان دوره حبس، از امتیاز آزادی مشروط برخوردار شده است؟
این فرد و این پرونده ابهامات و سوالات بسیاری دارد که می‌تواند حتی روابط دو کشور ایران و روسیه را با چالش جدی مواجه کند.